Πόσο συχνά σκεφτόμαστε τι σημαίνει πραγματικά να υπάρχει ελεύθερος Τύπος; Συνήθως το θεωρούμε δεδομένο: ανοίγουμε την τηλεόραση, διαβάζουμε ειδήσεις στο διαδίκτυο, αγοράζουμε μια εφημερίδα. Όμως η φίμωση του Τύπου είναι μια πραγματικότητα που μπορεί να πάρει πολλές μορφές – από τη λογοκρισία και τις διώξεις δημοσιογράφων μέχρι τις οικονομικές πιέσεις και τις «άβολες» σιωπές. Και κάθε φορά που αυτό συμβαίνει, δεν χάνει μόνο ο δημοσιογράφος το δικαίωμα να μιλήσει· χάνουμε όλοι μας το δικαίωμα να γνωρίζουμε.
Η ελευθερία του λόγου δεν είναι μια αφηρημένη έννοια που αφορά μόνο συντάγματα και νόμους. Είναι το οξυγόνο της δημοκρατίας. Μας δίνει τη δυνατότητα να ακούμε διαφορετικές απόψεις, να κρίνουμε μόνοι μας την αλήθεια και να αντιστεκόμαστε στην προπαγάνδα. Αν χαθεί, τότε η κοινωνία μας παύει να είναι ζωντανή – γίνεται μια κοινωνία που ακούει μόνο μία φωνή, εκείνη της εξουσίας.
Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντική η ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας. Ο δημοσιογράφος δεν πρέπει να είναι υπάλληλος καμίας κυβέρνησης ή καμίας μεγάλης εταιρείας. Η δουλειά του είναι να ελέγχει, να ρωτά, να ψάχνει και να μιλάει όταν οι άλλοι θέλουν να μείνει σιωπή. Όταν ο Τύπος εξαρτάται από την εξουσία, παύει να είναι Τύπος και γίνεται απλώς εργαλείο προπαγάνδας.
Στην Ελλάδα, ένα ιδιαίτερα επίκαιρο ζήτημα είναι οι άδειες των ραδιοτηλεοπτικών καναλιών. Τι ισχύει; Για να λειτουργεί ένα κανάλι χρειάζεται άδεια από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), καθώς οι τηλεοπτικές συχνότητες θεωρούνται δημόσιο αγαθό. Στον έντυπο Τύπο αντίθετα, δεν απαιτούνται άδειες – η κυκλοφορία είναι ελεύθερη, με βάση τη γενική νομοθεσία. Θεωρητικά, οι άδειες εξασφαλίζουν νομιμότητα και διαφάνεια. Όμως δεν είναι λίγες οι φορές που έχει δημιουργηθεί συζήτηση για το αν η διαδικασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί πολιτικά, περιορίζοντας την πολυφωνία. Και εδώ ακριβώς κρίνεται η δημοκρατία: όταν οι άδειες λειτουργούν ως εργαλείο ελέγχου, τότε δεν μιλάμε για προστασία του δημόσιου συμφέροντος αλλά για περιορισμό της ελεύθερης ενημέρωσης.
Και δεν μιλάμε μόνο για την Ελλάδα. Στις ΗΠΑ, πρόσφατα, ο γνωστός παρουσιαστής Jimmy Kimmel βρέθηκε στο στόχαστρο, όταν το τηλεοπτικό δίκτυο ABC ανέστειλε επ’ αόριστον την εκπομπή του, ύστερα από πιέσεις που συνδέθηκαν με την κρατική επιτροπή επικοινωνιών. Η υπόθεση προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων: οργανισμοί υπεράσπισης της ελευθερίας του λόγου, καλλιτέχνες και πολιτικοί μίλησαν για ξεκάθαρη λογοκρισία και φίμωση. Το περιστατικό αυτό δείχνει πόσο εύθραυστη μπορεί να γίνει η ελευθερία του Τύπου ακόμη και σε χώρες με ισχυρούς θεσμούς, όταν οι μηχανισμοί ρύθμισης μετατρέπονται σε εργαλεία πολιτικής πίεσης.
Αν κοιτάξουμε την Ιστορία, θα δούμε ότι κάθε αυταρχικό καθεστώς ξεκίνησε με τον ίδιο τρόπο: έλεγχο του Τύπου. Όταν η ενημέρωση φιμώνεται, η κοινωνία μένει στο σκοτάδι. Χάνει την πρόσβαση στην αλήθεια, άρα χάνει και τη δύναμη να αντισταθεί.
Η υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της δημοσιογραφίας δεν είναι πολυτέλεια ούτε αφορά μόνο τους ανθρώπους των μέσων ενημέρωσης. Είναι υπόθεση όλων μας. Είναι ο τρόπος μας να προστατεύσουμε την ελευθερία, τη δημοκρατία και, τελικά, το ίδιο το δικαίωμα να ζούμε ως ενεργοί και συνειδητοί πολίτες.
Γράφει η Βογιατζάκη Δέσποινα
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου